Het zag er zo mooi uit. De nucleaire uitgang was binnen handbereik. Tot plots bleek dat Engie Electrabel geen vergunning kreeg voor de bouw van een nieuwe gasgestookte centrale in Vilvoorde. Dat brengt de nucleaire exit in gevaar.
Federaal minister van Energie Tinne Van der Straeten (Groen) zou terugkomen van vakantie om de blijde boodschap aan te kondigen dat ze een Europees fiat had gekregen voor het CRM-subsidiemechanisme voor de bouw van gascentrales. Het was de sleutel tot de nucleaire exit, de historische kans die de Groenen met Vivaldi wilden grijpen.
Het was gespannen geweest om groen licht uit Europa te krijgen voor het CRM-subsidiemechanisme. Met haar technische uitleg leek Van der Straeten Eurocommissaris Margrethe Vestagher er niet van te kunnen overtuigen dat er subsidies nodig waren voor de bouw van gascentrales en andere capaciteit ter vervanging van kerncentrales.
De minister moest concurreren met de Europese liberale logica, die zegt dat de markt het wel gaat regelen. Het feit dat Texas werd getroffen door een gigantische stroomuitval hielp Van der Straeten om de Europese Commissie ervan te overtuigen dat de energievoorziening niet geheel aan de markt kan worden overgelaten. Hier in Europa verrichtte ze pionierswerk.
Het kaartenhuis stortte echter in toen bekend werd dat de Gedeputeerde Bestendige van Vlaams-Brabant geen vergunning wilde verlenen voor de bouw van een nieuwe gasgestookte centrale in Vilvoorde. Om de kerncentrales te sluiten, moeten niet alleen subsidies worden verstrekt voor vervangingscapaciteit, maar moeten ook vergunningen worden verleend. De gasgestookte centrale in Vilvoorde werd beschouwd als een van de grote kanshebbers in de plannen die op tafel lagen om twee of drie grote gasgestookte centrales te bouwen ter vervanging van de kerncentrales.
Het feit dat de Permanente Deputatie van Vlaams-Brabant daar een stokje voor gestoken heeft, deed de Groenen uit de bol gaan, niet in de laatste plaats omdat de weigering niet strookte met het positieve advies van de Vlaamse administratie. Van der Straeten beschuldigde de N-VA ervan achter deze politieke manoeuvre te zitten, want het is geen geheim dat Bart De Wever al langer pleit voor het openhouden van de twee jongste kerncentrales, Doel 4 en Tihange 3.
De aanslag op de N-VA kon niet verhullen dat Groen ook zichzelf tegenkwam. In haar groene ijver om de nucleaire exit mogelijk te maken, sluit de partij de ogen voor de stikstofproblematiek, waarmee ze de Vlaamse regering in gevaar brengt vanaf de oppositiebanken. Dat gascentrales meer CO2 uitstoten dan kernreactoren past evenmin in de klimaatcase die de Groenen bepleiten.
Het is ook een beetje een wereld op zijn kop dat Van der Straeten en Engie Electrabel beste maatjes zijn. De Groenen en de Franse energiegigant zijn objectieve bondgenoten geworden bij de nucleaire exit. Maanden geleden maakte president Jean-Pierre Clamadieu aan premier Alexander De Croo (Open VLD) duidelijk dat Engie de Belgische kerncentrales niet langer open wil houden.
Het Franse energiebedrijf wil de overstap maken naar de zogenaamde gereguleerde energiemarkt, waar de overheid de regels bepaalt en de energiebedrijven kunnen rekenen op gegarandeerd rendement. Het CRM-subsidiesysteem past perfect in dit nieuwe businessmodel. Electrabel is een van de hoofdrolspelers die binnenkort wil deelnemen aan de veiling van subsidies voor de bouw van nieuwe gascentrales, maar daarvoor wel vergunningen zal moeten bemachtigen.
Dat de Permanente Deputatie van Vlaams-Brabant de plannen dwarsboomde, leidde dan ook tot consternatie bij Engie Electrabel. Even wist het energiebedrijf, dat de Belgische politiek goed kent, niet meer in welk politiek spel het was beland. Want niet alleen de N-VA, Open VLD en CD&V maken ook deel uit van de Deputatie Vlaams-Brabant. Moeten de liberalen en de christen-democraten als coalitiepartners in het kabinet-De Croo er niet voor zorgen dat de nucleaire exit niet wordt verstoord?
In een dreigende e-mail bood Engie Electrabel de drie partijen nog een laatste kans om op hun schreden terug te keren, maar het ziet er niet naar uit dat dat veel zal helpen. De weigering om een ​​vergunning af te geven was niet zozeer een politieke manoeuvre tegen de uitfasering van kernwapens die nationaal werd gedreven, maar eerder ingegeven door het nimby-syndroom. In Vilvoorde is er lokaal wat verzet tegen een nieuwe gascentrale in de achtertuin.
Dat kreeg het bedrijf ook te horen van de N-VA-voorzitter, toen het een discrete peiling hield. De Wever verzekerde dat hij niet achter het demarche van de Permanente Deputatie stond, maar maakte tegelijkertijd duidelijk dat hij Vivaldi's ellende nu niet ging opruimen.
Ellende overtreft, zoveel is duidelijk. Als er weinig of geen vergunningen worden verleend, is er minder concurrentie op de geplande veiling eind dit jaar, waardoor hogere subsidies moeten worden toegekend. Dat zou de energierekening flink opdrijven. Bovenal is het de vraag of de leveringszekerheid kan worden gegarandeerd.
Als de regering-De Croo geen andere uitweg heeft dan terug te keren naar de nucleaire exit, krijgt Vivaldi te maken met een ongekende regeringscrisis. En zelfs als De Croo het overleeft, is hij nog niet van het feest. Hij komt in een zeer moeilijke onderhandelingspositie terecht wanneer hij bij Engie Electrabel moet aankloppen om Doel 3 en Tihange 4 nog langer open te houden. In plaats van een nucleair dividend te innen, dreigt de overheid dat zelf te moeten betalen.
De grote angst is dat Engie niet zal aarzelen om het miljardenbiljet voor de ontmanteling van de kerncentrales op tafel te leggen, het zal straks zo'n 14 miljard euro zijn. Wie dit gaat betalen, is nog niet beslist: de Belgische belastingbetaler of de Franse staat, de meerderheidsaandeelhouder van Engie.